معمولاً در ابتدای یادگیری زبان فرانسه این سؤال به ذهن ما می‌رسد که چگونه می‌توانم یادگیری زبان فرانسه را شروع کنم تا بتوانم در مدت زمانی کوتاه به سطح خوب و مناسبی از زبان برسم. این سؤال در حقیقت دربردارنده سؤالات متعدد دیگری هم هست که به اصلی‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنم:

برای پاسخ به هر سؤال به‌طور کامل و مبسوط می‌بایست به هر یک از آن‌ها در یک نوشته و مقاله مجزا بپردازم. اما در حال‌حاضر به تک‌تک سؤالات بالا به‌طور موجز و مختصر پاسخ خواهم داد.

۱. برای یادگیری فرانسه بهتر است از کلاس و معلم کمک بگیرم یا می‌شود به‌طور خودخوان و با کمک ویدئو و پادکست زبان آموخت؟

در پاسخ به «سؤال اول» بایستی تأکید کنم که اگر شما کاملاً مبتدی هستید و به‌هیچ‌وجه دانش زبان فرانسه ندارید، یادگیری به‌صورت شخصی و خودخوان می‌تواند نتایج و تبعات منفی بی‌شماری داشته باشد. به‌عنوان مثال، اگر موضوعی (مثلاً معنای لغت یا اصطلاحی یا گرامر و ساختار زبانی) به‌طور اشتباه در ذهن شما قرار بگیرد، تغییر آن بعدترها بسیار مشکل یا گاهاً غیرممکن خواهد بود.

به این مسئله می‌توان تلفظ را هم اضافه کرد: من بارها زبان‌آموزانی داشته‌ام که تلفظ اشتباهی در ذهن آن‌ها حک شده بود. موقع صحبت یا خواندن متن آن‌را تصحیح می کردم اما آن‌ها آن اشتباه را همچنان بارها و بارها تکرار می کردند. زیرا که آن تلفظ اشتباه در ذهن آن‌ها به‌صورت تلفظ پیش‌فرض تنظیم شده بود.

البته مدنظر داشته باشیم که مدرس غیرحرفه‌ای هم می‌تواند به همین میزان و یا حتی بیشتر آسیب‌رسان باشد. زیرا فرد در حالت خودخوان معمولاً آگاهی پیشاضمنی‌ای دارد که شاید مطلب خوانده‌شده دارای اشکالاتی باشد. درحالی‌که ما اصولاً به استاد خود اطمینان می‌کنیم و نکات و توصیه‌های او را به‌عنوان اصلی اصولی و علمی می‌پذیریم.

پس توصیه من به‌طور صریح و مشخص این است: «برای شروع حتماً با مدرسی حرفه‌ای و کارآزموده همراه شوید تا پایه‌های اولیه زبان شما به‌صورت محکم و اصولی پی‌ریزی شود.» چرا که:

خشت اول گر نهد معمار کج                             تا ثریا می‌رود دیوار کج

البته راجع به این موضوع نکات مهم دیگری هم وجود دارد که در مقاله‌ای مجزا به آن‌ها خواهم پرداخت.

۲. اگر انتخاب کلاس و معلم است، کلاس حضوری بهتر است یا دوره مجازی و آنلاین؟

«سؤال دوم» برخلاف مورد قبلی تنها یک جواب صحیح ندارد و می‌تواند باتوجه به شرایط و نیاز زبان‌آموز تغییر کند.

در قدم اول بایستی خود را بهتر بشناسیم! آیا کلاس حضوری برای ما مؤثرتر است یا کلاس مجازی؟ می‌دانم که اکثریت خواهند گفت مطمئناً «کلاس حضوری»! اما برای پاسخ به این سؤال به‌طور دقیق‌تر بایستی نکاتی را مدنظر قرار دهیم و به نکات مثبت و منفی هر یک از آن‌ها آگاه باشیم:

(البته درنظر داشته باشید که به‌طور کامل به این موضوع در مقاله‌ای مجزا خواهم پرداخت.)

جنبه‌های مثبت کلاس فیزیکی:

• حضور در فضایی مختص آموزش که این فضا به ذهن ما کمک می‌کند بهتر و مؤثرتر مطالب را فرابگیریم.
• حضور فیزیکی معلم که نه‌تنها صدا و تصویر او را داریم، بلکه حرکات و حالات دست و صورت او بهتر می‌تواند در انتقال مفاهیم و ارتباط‌گیری به ما کمک کند.
• یادگیری دسته‌جمعی (مورد کلاس‌های گروهی) این امکان را برایمان فراهم می‌کند تا در کنار هم‌سطحان خود تمرین بیشتر و بهتری داشته باشیم. همچنین اگر کلاس دارای فضای رقابتی سالم باشد انگیزه‌ای مضاعف برای یادگیری بهتر وسریع‌تر در ما ایجاد خواهد کرد.

وجوه منفی کلاس حضوری:

• صرف هزینه‌های به نسبت بالا برای ثبت‌نام و رفت‌وآمد که اصولاً بیشتر از هزینه‌های دوره‌های مجازی است.
• صرف زمان برای جابجایی، رفت‌وآمد و گاهاً یافتن پارکینگ برای پارک کردن وسیله‌نقلیه خود (که این مورد در شهرهای بزرگ کاملاً مشهود و تأثیرگذار است).
• امکانات و تجهیزات ضعیف کلاسی در اکثر دوره‌های حضوری: اعم از تهویه مناسب، صندلی‌های راحت و ارگونومیک، سیستم صوتی قوی و کارآمد، اینترنت، ویدئو پروژکتور و …

نکات مثبت کلاس مجازی:

• صرف هزینه به نسبت پایین ثبت‌نام در مقایسه با کلاس‌های حضوری.
• صرفه‌جویی در زمان و وقت و بهره‌مندی از امکانات راحت خانه (لباس راحت، هوای مناسب و مطبوع، چای یا قهوه و …)
• دسترسی به امکانات تکنولوژی مناسب برای پخش صدا و تصویر و استفاده همزمان از اینترنت و مطالب موجود در سایت‌ها و در راستای مطالب کلاس.

اشکالات منفی کلاس آنلاین:

• عدم دسترسی همیشگی به اینترنت سریع و ثابت.
• حضور نه‌چندان محسوس افراد (چه مدرس و چه زبان‌آموزان): اکثر کلاس‌ها به‌خاطر مشکلات اینترنت به‌صورت صوتی برگزار می‌شود و در بهترین حالت این صدا همراه با تصویری نه‌چندان واضح خواهد بود.
• کیفیت کلی کلاس‌های مجازی اصولاً پایین‌تر از کلاس‌های حضوری است.

همان‌طور که مشاهده می‌کنید دوره‌های حضوری و مجازی نقاط مثبت و منفی متعددی دارد که هر یک از آن‌ها می‌تواند بنا بر الویت‌های شما بهترین انتخاب برای شما باشد. به‌عنوان مثال برای فردی که در تهران ساکن است همان مورد «صرف زمان، هزینه و انرژی برای رفت‌وآمد و یافتن جای پارک» می‌تواند تنها دلیلی باشد که به‌واسطه آن دوره‌های آنلاین را انتخاب کند.

پس برای پاسخ به «سؤال دوم» در ابتدا اولویت‌ها و شرایط خود را بنویسید و باتوجه به شرایط شخصی خود انتخاب مناسب‌تان را انجام دهید. البته دوره‌های مجازی الزاماً همان دوره‌های آنلاین نیستند که بعدترها در مقاله‌ای مختص این موضوع بدان خواهم پرداخت.

۳. محتواهای آموزشی رایگان و پولی موجود در فضای مجازی تا چه حد قابل اطمینان است؟

در جواب «سؤال سوم» می‌توانم بگویم که به‌طور کل برای ارزیابی محتوای مطلبی – چه مجازی و چه غیرمجازی –، بهتر است که شناختی از گوینده یا تولیدکننده آن پیدا کنیم. به‌عنوان مثال اگر محتوایی را در شبکه‌های مجازی یا سایت پیدا کردید، ببینید چه کسی آن‌را تولید کرده است. همچنین جویا شوید که آن فرد چه تحصیلات و تجربیاتی در زمینه مطلب عنوان شده دارد. مثلاً اگر آموزش لغات یا گرامری را در اینستاگرام، سایت یا غیره دیدید و هیچ توضیح یا معرفی‌ای بابت آن شخص پیدا نکردید نسبت به محتوای آن بدگمان باشید. حتی اگر آن فرد ادعای تحصیلات و تجربه مرتبط داشت و شما آن شخص را نمی‌شناختید، همچنان به مطالب آموزش داده شده بدگمان باشید. چرا که مواردی وجود دارد که افراد به‌طور غیرواقعی خود را در فضای مجازی معرفی می‌کنند.

بنابراین بهترین و مطمئن‌ترین راه این‌ است که از معلم یا استادی که در آن زمینه می‌شناسید بخواهید که یک یا چند محتوای آن شخص را بررسی کند. سپس نظر خود را نسبت به علمی و دقیق بودن آن به شما بدهد. اما اگر فرد قابل اطمینانی در آن زمینه نمی‌شناختید. در سایت‌های دانشگاه‌های معتبر ایران و در دپارتمان مربوطه جستجو کنید. و با یکی از اساتید آن موضوع ارتباط برقرار کرده و از ایشان کمک بخواهید.

۴. برای یادگیری زبان فرانسه کدام متد بهتر است؟

یکی از سؤالات پرتکرار راجع به متد یادگیری است. برای همین و در پاسخ به «سؤال چهارم» می‌توانم این‌گونه استدلال کنم که در بازار نشر زبان فرانسه متدهای متنوع و بسیاری وجود دارد که هر یک توسط انتشارات به‌خصوص و به کمک تیمی حرفه‌ای تهیه و تنظیم می‌شود.

برای آشنایی با متدها بایستی اطلاعاتی کلی نسبت به روش‌های آموزشی آن‌ها داشته باشیم که مطلبی به‌نسبت طولانی خواهد شد. بنابراین بخشی مجزا در سایت تعبیه کرده‌ام. هدف این بخش معرفی متدهای موجود در بازار نشر ایران، ویژگی‌ها و تفاوت‌هایشان است که می‌توانید این مطلب را در اینجا بیابید. به این ترتیب انتخاب برای شما راحت‌تر خواهد بود.

۵. آیا متد آموزشی در شیوه یادگیری تأثیر بیشتری دارد یا روش تدریس مدرس و دانش و تجربه او؟

جواب «سؤال پنجم» هر دو است! در مطلبی که به‌طور مبسوط راجع به متدها صحبت کرده‌ام و در اینجا قابل ردگیری است، گفته‌ام که مثال متد و مدرس مانند وسیله نقلیه و راننده است: متدها همانند وسیله نقلیه‌ای هستند که می‌توانند ما را جابجا کنند. درست است که وسیله نقلیه در ابتدا باید راننده کاربلد و باتجربه‌ای داشته باشد تا بتوانند هم از امکانات و تجهیزات وسیله نقلیه استفاده کند و هم – مهم‌تر از آن – ما را صحیح و سالم به مقصد برساند. اما اهمیت دارد که خود این وسیله نقلیه هم از کدام برند و شرکت خودروسازی است. همه می‌دانیم که می‌شود با پراید یا پورشه از تهران به اهواز برویم؛ اما این کجا و آن کجا!

پس می‌توان نتیجه گرفت که متد یادگیری اهمیت دارد. مخصوصاً این‌که کدام انتشارات و تیم آن را تهیه و تنظیم کرده‌اند و متد آموزشی آن کدام است. اما انتخاب بهترین متد بستگی به نیاز و شرایط ما دارد. مثلاً فرق است میان دانشجویی که قصد ادامه تحصیل در فرانسه را دارد. با فرد متأهلی که قصد مهاجرت کاری به کانادا دارد. همچنین با شخصی که برای سفر و تفریح احتیاج به دانش زبانی دارد. هر یک از این افراد به متد متفاوت و روش مختلفی برای یادگیری زبان نیازمندند. برای دانستن آن صرفاً از طریق مشاوره با فردی دانا و مجرب می‌توانید مناسب‌ترین متد یادگیری خود را انتخاب کنید.

۶. راه تشخیص استاد خوب و باتجربه از استاد ضعیف و ناکاربلد کدام است؟

پاسخ «سؤال ششم» را به‌نحوی در بخش «سؤال سوم» داده‌ام. اما نکته حائزاهمیت این‌است که درست است تحصیلات و دانش مرتبط شرط کافی برای مدرس خوب بودن نیست؛ اما فراموش نکنیم که شرط لازم است. یعنی اگر فردی تحصیلات یا دانش مرتبط با موضوع تدریس خود نداشت. باید حتماً به محتوای مطالب او شک کرد و مطمئناً از فرد صاحب‌نظر در مورد او استعلام گرفت. این را هم در نظر داشته باشید که الزاماً تحصیل‌کرده فرانسه یا کشوری فرانسه‌زبان بودن و یا مدتی در آن کشورها اقامت کردن باعث این نمی‌شود که آن فرد مدرس خوبی هم باشد.

توانایی خوب تدریس ترکیبی از داشتن سواد و دانش کافی به همراه دانستن اصول علمی آموزش است. این مورد اگر با تجربه آمیخته شود عیار آن مدرس را بالا خواهد برد و به احتمال زیاد از او معلمی توانمند خواهد ساخت.

این را هم در نظر بگیرید که نظر غیرمتخصصین راجع به یک فرد چندان نمی‌تواند به شما در رابطه با شناخت آن فرد کمک کند؛ مگر این‌که حاوی مطالب مستدل و عینی باشد. به‌طور مثال زبان‌آموزان قبلی یک معلم نمی‌توانند الزاماً نظر دقیقی راجع به کار تخصصی آن معلم بدهند. چرا که اصولاً نظر افراد ذهنی و بر اساس الگوها و عقاید آن‌ها است. مثلاً اگر من بگویم فلان معلم خوب است و خیلی خوب هم تدریس می‌کند و دلیلی برایش نیاورم؛ این نظر تنها ذهنی و شخصی است و فاقد اعتبار می‌باشد. چرا که شاید من صرفاً از طرز بیان آن معلم خوشم آمده است. یا تیپ و ظاهر آن معلم را پسندیده‌ام. یا حتی بی‌توجه به این موضوعات احساس می‌کنم که به‌خوبی مطالبی از او یاد گرفته‌ام درصورتی‌که الزاماً می‌تواند آن فرد معلم خوبی نباشد و صرفا روش او برای من کارساز بوده باشد.

روش ارزیابی صحیح مدرس

در مجموع ارزیابی کار یک مدرس بایستی حاوی نکات روشن و عینی باشد. مثلاً این مدرس توانا است زیرا گرامر را به‌صورت دقیق و کاربردی توضیح می‌دهد. او همچنین با ذکر مثال‌های متعدد و انجام تکالیف مرتبط و متفاوت باعث به ذهن سپاری بهتر آن‌ها می‌شود. یا مثلاً آن مدرس خوب کار نمی‌کند چرا که انسجامی در مطالب عنوان شده ندارد و ارزیابی‌ای هم بابت مطالب آموزش داده شده انجام نمی‌دهد. این دو مثال بیانگر روش دقیق و معتبر ارزیابی یک معلم است.

در نهایت صحبت با زبان‌آموزان قبلی هر مدرس و بررسی سطح سواد، گوش قوی در درک مطلب و توانایی بالا در صحبت کردن به فرانسه آن افراد (به استثناء احتمالاً چند مورد محدود) می‌تواند سیگنالی مشخص و ملموس از توانایی تدریس و انتقال مفاهیم مدرس مورد بحث باشد.

حال اگر شما هم در این زمینه نظراتی دارید، خوشحال می‌شوم که آن‌را با من و دیگر خوانندگان این مطلب در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.