حفظ کردن لیستی از کلمات و اصطلاحات در منزل و به تنهایی، روشی گسترده برای یادگیری واژگان می‌باشد و این شیوه‌ای است که معمولاً اساتید زبان به زبان‌آموزان خود توصیه می‌کنند. با این حال، پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که یادگیری واژگان نیاز به آموزشی صریح و چندبعدی دارد. زبان‌آموز لغات و واژگان را بهتر به ذهن می‌سپارد اگر دانش و اطلاعات خود را از آن کلمات بیشتر کند. این کار همچنین باعث می‌شود که در حین انجام فعالیت‌های نوشتاری یا خواندن متون، بهتر کلمات را به یاد بیاورد.

معرفی این شیوه نوین

راشل برتیوم (Rachel Berthiaume)، استاد علوم تربیتی در دانشگاه مونترال (UdeM)، و استفانی بروسار (Stéphanie Brossard)، دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش در همین دانشگاه، هشت نمونه از فعالیت‌های مشخص برای آموزش واژگان را به صورت صریح و چند بعدی ارائه می‌کنند.

این دو نویسنده توصیه می‌کنند که معلمان آموزش واژگان را در دو مرحله پیش ببرند. ابتدا معنی واژگانی را که به کار می‌رود به زبان‌آموزان معرفی کنند و آنها را توضیح دهند. سپس فعالیت‌هایی را انجام دهند که به آنها امکان می‌دهد روی شکل، معنی و کاربرد این کلمات کار کنند.

ایشان در کتاب خود صراحتاً ابراز می‌کنند: «معلم با آموزش واژگان بر اساس سه جنبه آن: شکل، معنا و کاربرد، علاوه بر کمک به توسعه خواندن و نوشتن، درک کامل کلمات مورد مطالعه را در بین دانش آموزان ارتقا می‌دهد.»

Des astuces pour enseigner le vocabulaire. Parlons apprentissage (2017)

نکاتی پیش از انجام فعالیت‌ها

قبل از شروع این فعالیت‌ها با زبان‌آموزان خود، ابتدا باید آنها را با کلماتی که روی آنها کار می‌شود آشنا کنید و معنای آنها را توضیح دهید. پژوهشگران حیطه آموزش، هنگام آموزش معنای کلمات، پیشنهاد می‌کنند که از تعاریف فرهنگ لغت استفاده نکنید؛ بلکه تعریفی را به زبان‌آموزان ارائه دهید که تا حد امکان برایشان قابل فهم باشد. ابتدا دسته‌بندی کلی کلمه را ارائه کنید و سپس تعریفی مینیمال از آن بیان کنید. به عنوان مثال، یک تعریف قابل فهم از کلمه «lunette» می‌تواند این باشد:

« c’est un instrument qui permet de voir plus clair, de mieux distinguer de près ou de loin ».

در نهایت، این تعریف باید با چند مثال در متن جملات همراه شود تا درک بهتری از معنای کلمه کار شده توسط زبان‌آموزان فهمیده شود. پس از آن، می‌توان فعالیت‌هایی را انجام داد که امکان کار بر روی شکل، معنی و استفاده از کلمات آموزش داده شده را فراهم می‌کند.

شکل واژگان

فعالیت ۱ – مبانی ریخت‌شناسی:

اولین فعالیت به مبانی مورفولوژیکی می‌پردازد. برای توضیح اینکه ریشه چیست، می‌توان از مثال زیر برای زبان‌آموزان استفاده کرد:

Cet animalier travaille dans une animalerie où l’on prend soin des animaux.

«Animal» کلمه‌ای است که عموماً برای زبان‌آموزان شناخته شده است، بنابراین شما می‌توانید به آنها بگویید که:

une animalerie est un endroit qui contient des animaux.

با پرسیدن اینکه چه بخشی از کلمه «animalerie» برای آنها آشناست، زبان‌آموزان می‌توانند ریشه «animal» را که هم در «animalerie» و هم در «animaux» یافت می‌شود شناسایی کنند.

وقتی زبان‌آموزان درک خوبی از مفهوم «ریشه» داشته باشند، می‌توان از آن‌ها خواست که ریشه چند کلمه مورد مطالعه را پیدا کنند. این کار زمانی پیچیده‌تر می‌شود که ریشه یک کلمه دستخوش تغییراتی شده باشد، مانند «conduire» در «conducteur» و «musique» در «musicien». این مسئله همچنین یک فرصت عالی برای کشف منشأ شکل‌گیری کلمات با مراجعه به فرهنگ لغت می‌باشد. به عنوان مثال، واژه «musicien» متشکل است از (musique  + –ien).

فعالیت ۲ – پدیده چند املایی:

چندین واج (یا صدا) را می‌توان به روش‌های مختلف نوشت. در نتیجه، بسیار مهم است که به زبان‌آموزان آموزش دهیم که کلماتی را که حاوی واج چنداملایی هستند را تجسم کنند تا بتوانند بازنمایی ذهنی از این کلمات ایجاد کنند. به عنوان مثال، برای کلمات حاوی صدای [ã] که می‌توانند به روش‌های مختلفی نوشته شوند (an، en، em، و غیره)، می‌توانیم از زبان‌آموزان بخواهیم کلمه را در ذهن خود تجسم کنند و از یکدیگر در مورد حروف استفاده شده سؤال کنند. سپس کلمه را با املای صحیح روی تخته بنویسید.

این فعالیت همچنین به شما این امکان را می‌دهد که روی صامت های دوتایی، املای مختلف صدای [o] و همچنین قوانین موقعیت (مانند s بین دو حرف صدادار، تبدیل شدن n به m قبل از p و b) کار کنید. اگرچه زبان‌آموزان بالاتر از سطح A1 عموماً از این قوانین آگاه هستند، اما می‌دانیم که آنها همیشه این قوانین را اعمال نمی‌کنند. درخواست از آنها برای توقف و پرسش از خود قبل از نوشتن یک کلمه به آنها اجازه می‌دهد تا دانش خود را به کار گیرند.

معنای واژگان

فعالیت ۳ – جستجوی مترادف:

جستجوی مترادف‌ها در متن جملات انجام می‌شود. جمله‌ای حاوی یکی از کلمات مورد مطالعه به زبان‌آموز ارائه می‌شود و او باید مترادفی بیابد که بتواند جایگزین این کلمه در جمله شود؛ بدون اینکه معنی آن تغییر کند. به عنوان مثال، در جمله:

C’était un cauchemar terrible.

می‌توانیم «terrible» را با مترادف‌های زیر جایگزین کنیم:

effrayant, horrible, épouvantable, apeurant.

این یک فعالیت جالب است که آنرا حتماً به صورت گروهی انجام دهید: چالش می‌تواند یافتن بهترین یا بیشترین مترادف باشد.

فعالیت ۴ – واژگان در سؤالات:

این فعالیت شامل پرسیدن سؤالاتی از زبان‌آموزان است که می‌توانند به آنها پاسخ «بله» یا «خیر» بدهند. در گروه‌های کلاسی، از زبان‌آموزان خواسته می‌شود که به پاسخ صحیح ر‌أی دهند و پاسخ خود را توضیح دهند. سؤالات باید برای روشن شدن معنای کلمات یا رفع سردرگمی احتمالی پرسیده شود. به عنوان مثال، برای کلمه:

fricasser (= mijoter dans une sauce)

می‌توان به این سؤال فکر کرد:

Est-ce que je peux fricasser un verre?

از زبان‌آموزی که می‌گوید بله، می‌توانیم بپرسیم:

Qu’est-ce qui arrive au verre si on le fricasse ?

تا او متوجه تمایر دو فعل «fricasser» و «fracasser» شود.

از زبان‌آموزی که پاسخ منفی می‌دهد، می‌توانیم بپرسیم:

Qu’est-ce qu’on pourrait fricasser ?

تا به ابعاد بیشتری از موضوع بیندیشد.

فعالیت ۵ – ترکیب سرنخ‌ها:

برای انجام این فعالیت، در تیم‌های دو نفره، زبان‌آموزان به نوشتن سرنخ‌هایی هدایت می‌شوند که به همکلاسی‌هایشان اجازه می‌دهد کلمه‌ای را که به آن اشاره می‌کنند بیابند. سرنخ‌ها باید فقط به معنای کلمات مربوط باشد. بنابراین به عنوان مثال، برای کلمه «pomme» یک زبان‌آموز نمی‌تواند بگوید که کلمه‌ای است که با حرف p شروع می‌شود. اما می‌توانیم از سرنخ‌های زیر استفاده کنیم:

C’est un fruit;

On le cueille à l’automne;

On peut en faire des tartes.

سپس زبان‌آموزان سرنخ‌های خود را به تیم دیگری یا به کل کلاس ارائه می‌کنند تا کلمه را حدس بزنند. زبان‌آموزی بخشی از یک سرنخ را ارائه می‌دهد و اگر دیگران نتوانند کلمه را پیدا کنند ادامه آن‌را بیان می‌کند. یک چالش اضافی می‌تواند این باشد که آنها را وادار کنید تا یک کلمه را با کمترین سرنخ ممکن حدس بزنند!

کاربرد واژگان

فعالیت‌هایی که بر استفاده از کلمات تمرکز دارند، درک بهتر روابط بین کلمات و کار بر روی اتفاقات همزمان را ممکن می‌سازند.

فعالیت ۶ – کلمات شریک:

برای کلمات شریک، ابتدا باید توضیح دهید که کلمه شریک چیست. معنی کلمه شریک امکان خوبی برای شروع است: می‌توان به زبان‌آموزان گفت که شریک کسی است که با او کار می‌کنید. بنابراین کلمات شریک، کلماتی هستند که به خوبی با هم کار می‌کنند و می‌توانند در یک جمله استفاده شوند. برای این فعالیت، زبان‌آموزان باید دو کلمه (از بین چهار کلمه پیشنهادی) را انتخاب کنند که کلمات شریک خوبی برای کلمه مورد نظر باشد. برای صحت‌سنجی انتخاب خود باید آنها را با هم در یک جمله به کار ببرند. به عنوان مثال، برای کلمه «direction»، شما باید دو کلمه شریک را از میان گزینه های زیر انتخاب کنید:

bonne, manger, indiquer et gentille.

کلمات شریک خوب عبارتند از:

bonne (aller dans la bonne direction)

و 

indiquer (indiquer la direction à quelqu’un)

فعالیت ۷ – جملات منعطف:

این فعالیت در بین زبان‌آموزان بسیار محبوب است. هدف از این فعالیت این است که از یک جمله ابتدایی ساده و کوتاه شروع کنید و کلمات مورد مطالعه را اضافه کنید تا آن را طولانی‌تر کنید و جمله را مانند یک کش لاستیکی و منعطف بکشید. با جمله اصلی:

le garçon court.

و کلمات «habitude»، «plutôt»، «secours» و «couper» برای مثال، می‌توان یک جمله کشسان طولانی ایجاد کرد:

Plutôt que de marcher comme à l’habitude, le garçon court en appelant au secours parce qu’il s’est coupé le doigt.

می‌توانید به زبان‌آموزان پیشنهاد دهید که از بین کلمات مدنظر حداقل دو کلمه را به جمله اضافه کنند یا آنها را به چالش کشیده و بگویید که هر گروه که بتواند بیشترین کلمه ممکن را به جمله اضافه کند برنده خواهد شد.

فعالیت ۸ – استندآپ:

در نهایت، یکی از محبوب‌ترین فعالیت‌ها برای کار روی استفاده از کلمات، استندآپ است. در این فعالیت به هر گروه سه یا چهار نفره یک کلمه اختصاص داده می‌شود. زبان‌آموزان یک استندآپ کوتاه (تقریباً ۳۰ ثانیه‌ای) طراحی می‌کنند که در آن باید از کلمه مورد نظر استفاده کرده و معنای آن را بیان کنند. هنگامی که گروه‌ها آماده شدند، استندآپ خود را در مقابل بقیه کلاس ارائه می‌دهند. سپس باید قضاوت کنند که آیا کلمه به درستی در استندآپ ارائه شده به کار رفته است یا خیر. اگر اینطور نیست می‌توانیم از زبان‌آموزان تماشاگر پیشنهاد بخواهیم. به عنوان مثال، برای کلمه «lunette»:

Une histoire de pirates qui essaient d’apercevoir une île au trésor avec leur lunette.

و برای کلمه «simple»:

un examen de mathématiques bien trop simple.

سخن پایانی

برای نتیجه‌گیری، می‌توان گفت که دانستن یک کلمه فقط دانستن تعریف آن نیست. فعالیت‌هایی که ارائه کرده‌ایم به شما این امکان را می‌دهد که بر روی واژگان با توجه به سه جنبه آن کار کنید: شکل، معنا و کاربرد. با انجام این کار، ما علاوه بر کمک به توسعه مهارت‌های خواندن و نوشتن، درک کامل کلمات مورد مطالعه را در زبان‌آموزان ارتقاء می‌دهیم.

منبع: سایت خنده و سرگرمی