زبان دوم به زبانی گفته می‌شود که شخص پس از یادگیری زبان اول در دوران بزرگسالی می‌آموزد. زبان دوم می‌تواند هر زبانی باشد که بعد از زبان مادری یادگرفته شود. برخی زبان‌ها که معمولاً زبان‌های کمکی نامیده می‌شوند، عمدتأ به عنوان زبان دوم به کار می‌روند. مثلاً زبان انگلیسی، چینی، اسپانیایی و فرانسوی از جمله زبان‌های دوم پرکاربرد در جهان هستند.

فراگیری زبان دوم به فرایندی گفته می‌شود که در آن افراد زبان دومی را یادمی‌گیرند. این مقوله همچنین به رشته‌ای علمی اشاره دارد که به مطالعهٔ این فرایند اختصاص دارد. فراگیری زبان دوم تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند سن، شخصیت، استعداد، روش‌های آموزش، فرصت‌های تعامل و نگرش‌های اجتماعی قرار می‌گیرد. فراگیری زبان دوم معمولاً فرایند چالش‌برانگیز و طولانی مدت است که نظرات و نظریات مختلفی را در خود جای داده است.

اما فراگیری زبان دوم فرصت‌ها و چالش‌هایی را در پیش روی ما قرار می‌دهد که بد نیست با برخی از مهمترین ‌آن‌ها آشنا شویم:

فرصت‌ها و مزایای فراگیری زبان دوم

از منظر فردی

افزایش فرصت‌های شغلی: آشنایی با زبان دوم می‌تواند شما را در رقابت با دیگران ممتاز کند و به شما کمک کند تا در شرکت‌های بین‌المللی یا در خارج از کشور شغل پیدا کنید. همچنین می‌توانید با افراد و مشتریان از نژادها و فرهنگ‌های مختلف ارتباط برقرار کنید.

تقویت مغز: یادگیری زبان دوم فرآیند پیچیده‌ای است که مغز شما را به چالش می‌کشد و باعث تحریک و تقویت قسمت‌های مختلف آن می‌شود. این کار به شما کمک می‌کند تا دانش و فهم خود را درباره‌ی زبان مادری و زبان‌های دیگر افزایش دهید.

بهبود حافظه: یادگیری زبان دوم نیاز به حفظ و استفاده از واژگان و قوانین جدید دارد. این کار باعث تقویت حافظه شما می‌شود و به شما کمک می‌کند تا نام‌ها، جهت‌ها، آمار و اعداد را سریعتر به یاد بیاورید. همچنین یادگیری زبان دوم می‌تواند توانایی‌های شناختی و ذهنی شما را تقویت کند و علاوه بر حافظه، توجه، خلاقیت و حل مسئله شما را نیز بهبود بخشد.

از دیدگاه اجتماعی

بهبود توانایی انجام چند کار به صورت همزمان: چند زبانه بودن به شما کمک می‌کند تا بین زبان‌های مختلف جابجایی زبانی انجام دهید و از آن‌ها استفاده کنید. این کار باعث می‌شود که مغز شما بتواند به صورت همزمان چندین فعالیت را انجام دهد و بر روی اطلاعات مهم تمرکز کند.

ارتباط واضح‌تر: چند زبانه بودن به شما کمک می‌کند تا به صورت روان و صحیح در هر زبان صحبت کنید. همچنین به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از دیدگاه‌ها، عقاید، احساسات و فرهنگ‌های دیگران داشته باشید. به‌علاوه یادگیری زبان دوم می‌تواند اعتماد به نفس شما را در استفاده از زبان افزایش دهد و خودآگاهی زبانی شما را بالا ببرد.

ارتباط شخصی عمیق‌تر با کسانی که به زبان دوم شما صحبت می‌کنند: چند زبانه بودن به شما اجازه می‌دهد تا با افراد بومی یک زبان در سطحی با عمق بالاتر و با لحن مناسب صحبت کنید. همچنین به شما امکان می‌دهد تا از آثار هنری و ادبی به زبان اصلی آن‌ها لذت ببرید.

اینها فقط بخشی از مزایای یادگیری زبان دوم هستند. یادگیری زبان دوم می‌تواند به شما کمک کند تا آگاهی فرهنگی، اعتماد به نفس، خودآگاهی و سلامت ذهن خود را نیز بهبود دهید.

سختی‌ها و چالش‌های یادگیری زبان دوم

یادگیری واژگان: برای صحبت کردن به زبان دوم شما باید واژگان زیادی را یاد بگیرید و به کار ببرید. این کار نیاز به تکرار، تمرین و حفظ دارد. بعضی از واژگان ممکن است شبیه به زبان مادری شما باشند و به شما کمک کنند، اما بعضی دیگر ممکن است باعث سردرگمی شوند چون معنای متفاوتی دارند.

فهمیدن قوانین: هر زبان قوانین خودش را در مورد ساختار، تلفظ، نحو، دستور و املای خود دارد. شما باید این قوانین را فهمیده و رعایت کنید تا بتوانید به صورت صحیح و درست به زبان دوم صحبت کنید یا بنویسید. این کار نیاز به تحلیل، تطبیق و تصحیح دارد.

برقراری ارتباط: یادگیری زبان دوم به منظور برقراری ارتباط با افراد دیگر است. شما باید بتوانید در موقعیت‌های مختلف با زبان‌آموزان، معلمان، بومی‌زبانان یا سایر افراد صحبت کنید. این کار نیاز به شجاعت، اعتمادبه‌نفس و تسلط دارد. همچنین شما باید با فرهنگ، عادات، طنز و اصطلاحات زبان دوم آشنا شوید.

پذیرش خطا: یادگیری زبان دوم فرآیند پر خطا و پرمخاطره‌ای است. شما نمی‌توانید انتظار داشته باشید که همه چیز را درست و کامل یاد بگیرید. باید خطای خود را قبول کنید و از آن برای پیشرفت استفاده کنید. نباید همچنین خجالت بکشید یا از خطای خود ناراحت شوید. لذا باید بازخورد دریافت کنید و روش‌های خود را بهبود دهید.

این‌ها فقط بخشی از چالش‌های یادگیری زبان دوم هستند. چالش‌های دیگر مثل کمبود منابع، عدم پشتکار، علاقه کم یا ناکافی، تأثیر زبان مادری و … هم ممکن است در فرآیند یادگیری شما تأثیر منفی داشته باشند.

روش‌هایی برای یادگیری زبان دوم

برای یادگیری زبان دوم روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید بر اساس سطح، هدف، علاقه و زمان خود از آن‌ها استفاده کنید. برخی از روش‌های رایج عبارتند از:

روش گرامر-ترجمه (The Grammar-Translation Method): این روش بر پایه تحلیل قواعد و ترجمه متون از زبان دوم به زبان مادری و بالعکس است. این روش برای یادگیری ساختارها و لغات مفید است اما کمک چندانی به تقویت مکالمه و شنیداری نمی‌کند.

روش مستقیم (The Direct Method): این روش بر پایه تعامل با زبان دوم به صورت طبیعی و بدون استفاده از زبان مادری است. این روش برای یادگیری تلفظ، لحن و فرهنگ زبان دوم مناسب است اما نیاز به معلم یا محیط فعال دارد.

روش صوت-زبانی (The Audio-lingual Method): این روش بر پایه تکرار جملات و الگوهای زبان دوم با تأکید بر صحبت کردن و شنیدن است. این روش برای یادگیری تلفظ و عبارات رایج کارآمد است اما خلاقیت و درک عمیق را نادیده می‌گیرد.

روش تقابلی (The Contrastive Method): این روش بر پایه مقایسه زبان دوم با زبان مادری در جنبه‌های صوتی، شکل‌شناسی، نحوی و معنایی است. این روش برای شناسایی تفاوت‌ها و شباهت‌ها و پیشگیری از خطاهای ناشی از تأثیر زبان مادری کاربرد دارد.

روش جستارگرا (The Inquiry-Based Method): این روش بر پایه حل مسائل، پروژه‌ها، بازی‌ها و فعالیت‌های همکارانه با استفاده از زبان دوم است. این روش برای چالش ذهن، همکاری، خلاقیت و تولید کلام مناسب است.

البته روش‌های دیگری هم هستند که ممکن است برای شما جذاب‌تر باشند، مثل روش سخنوران (The Speaker Method) که بر پایه تقلید از سخنوران حرفه‌ای در زبان دوم است یا روش فعال (The Active Method) که بر پایه فعال کردن حس‌ها و حافظه‌ی عضلانى در چارچوب جملات سادۀ زبان دوم است.

سخن پایانی

با توجه به مزایا و فرصت‌هایی که یادگیری زبان دوم در اختیار ما قرار می‌دهد، می‌توانیم این‌گونه نتیجه‌گیری کنید که محسنات و فواید آن بر چالش‌ها و سختی‌هایش برتری دارد و برای ما امکانات جدیدی در دنیای ارتباطات امروزی فراهم می‌کند. در مطلبی که به زودی منتشر خواهم کرد به تکنیک‌های یادگیری زبان دوم – خصوصاً فرانسه – اشاره خواهم کرد.

برای دیدن دیگر مطالب علمی راجع به مقوله زبان خارجی به اینجا مراجعه کنید.